Psychiatria i psychologia

Czym się zajmuje psychologia?

Psychologia to nauka badająca zachowanie i psychikę człowieka oraz wpływ jaki mają na nią czynniki zewnętrzne oraz interakcje międzyludzkie. Jednym z działów tej nauki jest psychologia kliniczna, która zajmuje się profilaktyką, diagnozowaniem oraz rehabilitacją pacjentów.

Główne działy psychologii teoretycznej to psychologia ogólna, rozwojowa i społeczna. Psychologia stosowana obejmuje psychologię wychowawczą, kliniczną, pracy, penitencjarną, środowiskową, zdrowia.

Różnica między psychologią a psychiatrią

Niski poziom edukacji społecznej dotyczący problemów ze zdrowiem psychicznym i sposobów ich leczenia, bywa, że jest przyczyną mylenia lekarza psychiatry z psychologiem i psychoterapeutą. Formy pomocy w problemach ze zdrowiem psychicznym, jaką oferuje lekarz psychiatra, psycholog i psychoterapeuta różnią się jednak i najczęściej uzupełniają się.

Psychiatra jest lekarzem, a zatem ukończył studia medyczne na Akademii Medycznej, co jeszcze nie stanowi o tym, że ma specjalizację i jest psychiatrą. Musi odbyć wieloletnie szkolenie, które kończy się Państwowym Egzaminem Specjalizacyjnym. Wówczas uzyskuje tytuł specjalisty z zakresu psychiatrii.

Czym się zajmuje psychiatra?

Zadaniem lekarza psychiatry jest diagnoza zaburzeń psychicznych. Nie wszystkie zaburzenia wymagają farmakologicznego leczenia psychiatrycznego. Jeśli leczenie tego wymaga, psychiatra włącza leczenie farmakologiczne i wypisuje receptę na stosowny lek. Tylko psychiatra ma prawo wypisywać leki psychiatryczne, bo jest lekarzem. Nie ma takich uprawnień ani psycholog, ani psychoterapeuta. Również lekarze innych specjalizacji nie mogą wypisywać recept na leki psychiatryczne. Decyzja o rozpoczęciu farmakologicznego leczenia psychiatrycznego takimi lekami jak: przeciwdepresyjne, przeciwlękowe i przeciwpsychotyczne musi być przemyślana i cechować się głęboką motywacją. Każde leczenie farmakologiczne, wszystkich zaburzeń psychicznych, wymaga leczenia systematycznego i długoterminowego. Bywa, że efekty włączenia leków są widoczne dopiero po kilku tygodniach, taka jest specyfika tej grupy leków, nie działają, jak antybiotyki po kilku dniach. Przerywanie leczenia, niesystematyczne zażywanie leków, jest przyczyną braku oczekiwanych rezultatów, dodatkowo możemy uzyskać efekt braku skuteczności przyjmowania leków w przyszłości – oporności na ich działanie. Pojawienie się objawów ubocznych leków, czy brak spodziewanej skuteczności nie jest wskazaniem do rezygnacji z leczenia psychiatrycznego, gdy jest ono zasadne. Często sią zdarza, że zoptymalizowanie procesu leczenia farmakologicznego wymaga zmian leków i czasu.

Psychiatra a psychoterapeuta

Zdarza się, że lekarz psychiatra ma certyfikowany dyplom psychoterapeuty określonego nurtu i prowadzi psychoterapię. Z punktu widzenia prawidłowości procesu psychoterapeutycznego, nie jest to wskazane, aby psychiatra prowadził farmakologiczne leczenie psychiatryczne i psychoterapię tego samego pacjenta, ponieważ cierpi na tym rzetelny proces terapeutyczny.

Czym zajmuje się psycholog?

Zupełnie inne zadania ma psycholog i psychoterapeuta w przypadku kłopotów ze zdrowiem psychicznym. Każdy psycholog i psychoterapeuta kończy studia psychologiczne. Podobnie, jak w przypadku lekarza psycholog powinien odbyć szkolenia i uzyskać specjalizację w wybranych kierunkach. Zależnie od specjalizacji, psycholog jest na przykład psychologiem społecznym, pracy, biznesu, sportu czy psychologiem klinicznym dzieci i młodzieży, psychologiem klinicznym dorosłego.

Psycholog kliniczny dzieci i młodzieży oraz dorosłego zajmuje się psychopatologią, zaburzeniami zdrowia psychicznego. Najważniejszym zadaniem psychologów klinicznych jest diagnoza zdrowia i zaburzeń psychicznych, czyli kliniczna diagnoza psychologiczna, inaczej psychopatologiczna diagnoza psychologiczna. Badanie psychologiczne jest przeprowadzane w oparciu o rozmowę, wywiad psychologiczny, testy i kwestionariusze psychologiczne.

Diagnoza psychologiczna jest formułowana w oparciu o teoretyczne modele i szczegółowe koncepcje dotyczące funkcjonowania osobowości i jej zaburzeń, zadań rozwojowych na kolejnych etapach życia, uwarunkowań zaburzeń. Psycholog w procesie diagnostycznym i stosowaniu form pomocowych odnosi się do teorii, które są spójnymi teoretycznymi modelami i są określane mianem orientacji psychologicznej, kierunkami w psychologii. W związku z obszarem działań psychologa klinicznego mówi się na przykład o kierunkach: psychodynamicznym, behawioralno-poznawczym, systemowym. W oparciu o określony model jest formułowana diagnoza psychopatologiczna i zalecenia form pomocowych i leczenia.

Całościowa profesjonalna psychologiczna diagnoza psychopatologiczna z uwzględnieniem zasobów zdrowia psychicznego, przeprowadzona prze psychologa klinicznego dzieci i młodzieży, lub dorosłego, warunkuje optymalizację planu pomocowego i procesu leczenia, psychoterapeutycznego i farmakologicznego.

Innymi słowy, psychiatra dokonuje diagnozy, rozpoznaje depresję i ordynuje leczenie farmakologiczne, a psycholog poza rozpoznaniem depresji, analizuje uwarunkowania biologiczno-psychospołeczne zaburzenia, które poza leczeniem farmakologicznym może wymagać psychoterapii, dla zwiększenia efektywności leczenia.

Dodatkowo należy pamiętać, że nie każdy problem ze zdrowiem psychicznym wymaga włączenia leków psychiatrycznych. W przypadku wszystkich zaburzeń psychicznych istnieją wskazania do podjęcia psychoterapii.

Psychoterapia a psychologia

Poza diagnozą psychologiczną do zadań psychologów należą również, różne formy pomocowe: interwencja w stanach kryzysowych, poradnictwo psychologiczne dla dzieci i rodziców, poradnictwo dla par, rodzinne, dla osób z niepełnosprawnością, dla osób z rozpoznaniem zaburzeń psychicznych, oraz prowadzenie treningów w przypadku zaburzeń rozwojowych dzieci, treningów poznawczych, asertywności, umiejętności społecznych, umiejętności rodzicielskich itp.

Poradnictwo psychologiczne nie jest psychoterapią. Jest formą pomocową dla osób zdrowych, które doświadczają dyskomfortu psychicznego związanego z trudnościami w realizowaniu zadań rozwojowych na każdym etapie życia, trudnościami w realizacji własnych potrzeb i zadań. Nie każdy psycholog, który zajmuje się diagnozą kliniczną jest psychoterapeutą.

Psychoterapeuta

Psychoterapeutą jest psycholog, który posiada specjalizację z zakresu psychoterapii w określonym nurcie, opartym o teoretyczny paradygmat. Psychoterapia jest procesem leczniczym. Celem każdej psychoterapii jest „naprawianie” dysfunkcji, deficytów psychicznych, leczenie zaburzeń psychicznych i przeorganizowanie struktur osobowościowych. Każdy psychoterapeuta pracuje w oparciu o określony model teoretyczny. W wyjaśnianiu genezy zaburzeń psychicznych, wszystkie teorie psychoterapii odwołują się do zjawisk patogennych warunkujących powstanie zaburzenia, które zaistniały w procesie rozwoju pacjenta.

Psychoterapeuta psychodynamiczny zwraca uwagę na wpływ nieuświadomionych, patogennych czynników doświadczanych w okresie wczesnodziecięcym, które rzutują na funkcjonowanie emocjonalne i społeczne, oraz determinują rozwój zaburzeń psychicznych w późniejszym życiu. Uzyskany wgląd w trakcie procesu terapeutycznego, pozwala na zmiany w funkcjonowaniu emocjonalnym, biologicznym i behawioralnym, oraz w efekcie pozbyciu się objawów zaburzenia.

Psychoterapeuta poznawczo-behawioralny przyczyn zaburzeń upatruje w wadliwych, irracjonalnych i dysfunkcyjnych schematach poznawczych, przekonaniach i wyuczonych nieadekwatnych sposobach zachowania. W trakcie procesu terapeutycznego dochodzi do budowania adekwatnych i racjonalnych przekonań, a tym samym zmian zachowania i ustąpienia objawów.

Psychoterapeuta systemowy przyczyn zaburzeń psychicznych poszukuje w systemie rodzinnym, bowiem uznaje zaburzenie psychiczne, jako wypadkową wzajemnych relacji w rodzinie np. w zaburzonej strukturze, komunikacji, patologicznych granicach i koalicjach, problemach w podsystemie małżeńskim. Niewątpliwie systemowa terapia rodzinna jest skuteczną terapią w odniesieniu do problemów dzieci i młodzieży. Uważa się, że rodzina korzystając ze swoich zasobów, ma wpływ na ustąpienie zaburzenia, może obniżyć nasilenie objawów, bądź może podtrzymywać problem.

Wybór nurtu psychoterapii, w oparciu, o który pracuje terapeuta jest ważną decyzją dla powodzenia leczenia, a jej trafność zależy od wielu czynników. Rodzaj zdiagnozowanego zaburzenia psychicznego, nasilenie objawów, diagnostyczna ocena uwarunkowań zaburzenia, a także ocena motywacji i zasobów pacjenta, mają wpływ na wybór optymalnego podejścia psychoterapeutycznego.

Psycholog, który zajmuje się diagnozą może zasygnalizować, które podejście terapeutyczne jest najbardziej pożądane.