Tężyczka

Nazwa „tężyczka” pochodzi od greckiego słowa „tetanos”, które oznacza napięcie. Odzwierciedla to charakterystyczną cechę tej choroby, czyli silne skurcze mięśni i sztywność.

Tężyczka jest spowodowana przez bakterię Clostridium tetani, która jest szeroko rozpowszechniona w środowisku, szczególnie w glebie i odchodach zwierząt. Bakteria wytwarza toksynę tetanospazminę, która jest odpowiedzialna za objawy tężyczki.

Skuteczne szczepienia przeciw tężcowi są kluczowe w zapobieganiu infekcji. Regularne uzupełnianie szczepień pozwala organizmowi rozwijać odporność na toksynę tetanospazminy.

Tężyczka występuje na całym świecie, ale najwięcej przypadków zgłaszanych jest w krajach o niskim poziomie szczepień i słabych systemach opieki zdrowotnej.

Tężyczka, znana również jako tężyczka hipokalcemiczna, to zespół objawów charakteryzujący się nadmierną pobudliwością nerwowo-mięśniową. Objawy tężyczki obejmują niekontrolowane, często bolesne skurcze lub drżenie mięśni, oraz nieprzyjemne mrowienie (parestezje). Zazwyczaj jest spowodowana zaburzeniami elektrolitowymi, najczęściej niedoborem wapnia i magnezu, lub zasadowicą oddechową (podwyższonym pH krwi związanym z nadmierną wentylacją).

Objawy tężyczki mogą obejmować drętwienie w okolicach ust, skurcze mięśni lub parestezje w dłoniach i stopach. W cięższych przypadkach może wystąpić skurcz krtani, ogólne skurcze mięśni, drgawki, a nawet zaburzenia pracy mięśnia sercowego. Wyróżnia się dwa rodzaje tężyczki: jawna i utajona.

Tężyczka jawna

Tężyczka jawna (hipokalcemiczna) manifestuje się poprzez drętwienie i parestezje w okolicach ust, języka, dłoni i stóp, a także napadowe skurcze mięśni twarzy, dłoni i stóp, które mogą być poprzedzone stanem przedomdleniowym lub omdleniem.

Typowy napad tężyczki jawnej przebiega w następującej kolejności:

1. Drętwienie i mrowienie opuszków palców dłoni i stóp oraz okolic wokół ust.
2. Skurcze kończyn górnych (tzw. ręka położnika) i dolnych (końsko-szpotawe ustawienie stóp).
3. Skurcze przedramion i ramion.
4. Skurcze mięśni klatki piersiowej i twarzy, obejmujące skurcze powiek i mięśni okrężnych ust (tzw. „usta karpia”). W sporadycznych przypadkach może wystąpić omdlenie z towarzyszącymi drgawkami, choć zazwyczaj pacjent zachowuje świadomość.

Choroba rzadko zagraża bezpośrednio życiu, ale może być niebezpieczna, szczególnie jeśli wystąpi skurcz mięśni głośni. W takich sytuacjach konieczna jest natychmiastowa interwencja lekarska. Między napadami pacjenci mogą odczuwać osłabienie, niepokój i mają problemy ze snem.

Tężyczka utajona

Tężyczka utajona (normokalcemiczna, spazmofilia) jest związana z hipomagnezemią (niedoborem magnezu) lub okresową zasadowicą. Objawia się złym samopoczuciem, obniżonym nastrojem, drażliwością oraz charakterystycznymi objawami neurologicznymi. Diagnozę stawia się na podstawie próby tężyczkowej w połączeniu z występowaniem specyficznych objawów. Badanie EMG (elektromiografia) pomocne w diagnozie tężyczki można wykonać w przychodni specjalistycznej Synapsa w Warszawie.

Objawy tężyczki utajonej związane z układem nerwowym obejmują przewlekłe zmęczenie, zaburzenia nastroju, drażliwość, problemy ze snem, problemy z wymową, duszność spoczynkową, napadową hiperwentylację, napady paniki, lęki, napadowe zasłabnięcia. Inne objawy mogą dotyczyć różnych narządów, takie jak drętwienie i mrowienie w palcach rąk, bóle głowy, nadmierne pocenie się, ochłodzenie i zasinienie kończyn, kłucie w okolicy przedsercowej, kołatanie serca, uczucie obecności ciała obcego w gardle, drżenie rąk i ciała, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, objawy pozapiramidowe.

Przyczyny tężyczki

Przyczyny tężyczki są związane z zaburzeniami równowagi elektrolitowej, takimi jak niedobór wapnia w surowicy lub zasadowica. Zaburzenia elektrolitowe mogą wynikać z różnych czynników, takich jak zaburzenia odżywiania, choroby żołądkowo-jelitowe, choroby endokrynologiczne, nefrologiczne, genetyczne oraz niektóre leki.

Tężyczka jawna jest spowodowana brakiem równowagi hormonalnej organizmu związanym z usunięciem przytarczyc, chorobami autoimmunologicznymi, uszkodzeniem przytarczyc w czasie operacji szyi, problemami z wchłanianiem wapnia, chorobą nowotworową, radioterapią, alkoholizmem, niewystarczającą ilością wapnia w diecie, lub stosowaniem niektórych leków.

W celu diagnozowania tężyczki przeprowadza się różnicowanie z innymi schorzeniami, takimi jak padaczka, dusznica bolesna, migrena, astma oskrzelowa, zaburzenia nastroju i depresja. Diagnostyka opiera się na typowych objawach klinicznych, wynikach badań laboratoryjnych (w tym próby tężyczkowej), EMG, EEG, EKG oraz echokardiografii serca.

W leczeniu tężyczki stosuje się różne metody w zależności od przyczyny choroby. W leczeniu przyczynowym tężyczki jawnej stosuje się roztwory wapnia i magnezu oraz suplementację witaminą D. Leczenie tężyczki utajonej polega na suplementacji magnezem i witaminą B6.